Ekonomi ve finans dünyası içinde pek çok kavram bulunuyor. Eğer şu an ekonomi dünyası içinde bulunuyorsanız ya da gelecekte bu dünya içerisine girmeyi planlıyorsanız, söz konusu kavramları bilmek işinizi kolaylaştıracaktır. Çünkü bu kavramları bildiğiniz ölçüde ekonomi dünyasına hakim olabilirsiniz. Ekonomi dünyasında çok uzun yıllardır var olan bir kavram olsa da, özellikle kripto para piyasaları ile birlikte tekrar gündeme gelen bir kavram daha var: Regülasyon. Peki regülasyon nedir ve piyasalar için ne anlama gelmektedir? Bu yazımızda regülasyon ile ilgili tüm merak edilenleri sizler için derledik.
Regülasyon Nedir?
Regülasyon, en kısa haliyle ekonomik bir denetleme ve düzenleme biçimi olarak tanımlanabilir. Bankaların, çeşitli finans kuruluşlarının ve benzeri finansal varlık yöneticilerinin devletler tarafından belli yasal zorunluluklara tabi tutulmasıdır. Bu durum piyasalarda oluşma ihtimali bulunan haksız rekabet koşullarının önüne geçilmesi adına meydana gelir. Devletler herhangi bir regülasyon uyguladıklarında, tüm şirketlerin ya da yatırımcıların buna uyma zorunluluğu vardır ve söz konusu kuralları uyulup uyulmadığı sürekli olarak denetlenmektedir.
Regülasyonlar sayesinde finansal sistemlerin bütünlüğü de sağlanmış olur. Hem tüketiciler korunmuş olur, hem finans dünyasında işlenen dolandırıcılık ve benzeri suçların önüne geçilmiş olur, hem de piyasalara olan güvenin artması sağlanmış olur. Regülasyonlar piyasalar üzerinde hükümetler tarafından uygulanacağı gibi, merkez bankaları ya da çeşitli finansal kurumlar aracılığıyla da gerçekleşebilir. Regülasyonlar aynı zamanda piyasayı elinde tutan tekellerin oluşmasına engel olur ve bu sayede piyasada ortaya çıkabilecek olan sorunlar da ortadan kaldırılmış olur.
Regülasyonun Piyasalar İçin Önemi
Regülasyon sayesinde, en temelde herhangi bir ülkede meydana gelebilecek olan finansal dolandırıcılık ya da benzer ekonomik suçların önüne geçilmesi amaçlanmıştır. Regülasyonlar yalnızca şirketler ya da finansal kurumlar için değil, aynı zamanda tüketiciler için de uygulanabilir. Böylelikle piyasada bir güven oluşması sağlanır ve herkesin hakları söz konusu regülasyonlar ile güvence altına alınmış olur. İnsanlar maaşlarını bankalardan çekmekte, yatırım işlemlerini çeşitli borsalardan yapmakta, sigorta gibi ihtiyaçlarını sigorta şirketleri aracılığıyla gerçekleştirmektedir. Bu süreçte yaşanabilecek herhangi bir sorun tüketicinin sorun yaşamasına neden olur. İşte regülasyonlar sayesinde bu tip sorunların meydana gelmemesi için hem piyasalar hem de tüketiciler korunmuş olur.
Eğer herhangi bir banka, kurum, yatırımcı ya da diğer tüm finansal kuruluşlar regüle edilmemiş durumda olursa, bu durum bir yandan tüketicilere zarar verirken, bir yandan da mevcut ekonomik sistemin bozulmasına neden olabilir. Örneğin tüketiciler herhangi bir banka ya da sigorta şirketi üzerinden yapmış olduğu yatırımın başına bir şey gelmesi durumunda, regüle edilmiş piyasalarda tazminat alma hakkına sahiptirler. Yani regülasyonlar sayesinde yaşanabilecek olumsuz durumlara karşı tüketici hakları teminat altına alınmış ve hem finansal kuruluşların, hem de tüketicilerin uyması gereken yasal zorunluluklar getirmiştir. Regülasyonlar, aslında bir koruma mekanizmasıdır ve bu yüzden büyük önem taşır.
Regülasyonun Uygulama Alanları
Regülasyonların çok geniş bir uygulama alanı bulunuyor. Çok uzun yıllardan bu yana finans sektöründe faaliyet gösteren tüm şirketler için regülasyonlar uygulanıyor. Dünyada regülasyonlara tabi olan en büyük kuruluşlar bankalar ve borsalar. Bankalar ve borsalar dışında bankalarda ya da borsalarda işlem yapan tüm yatırımcılar ya da tüketiciler için de çeşitli regülasyonlar bulunuyor. Burada önemli olan, hükümetler tarafından piyasadaki mevcut istikrarı ya da ekonomik yapıyı bozma ihtimali bulunan durumları ortadan kaldırmak. Dolayısıyla uygulama alanları da söz konusu duruma göre genişleyebilir ya da daralabilir.
Örneğin bunun en güzel örneği, son dünyada kripto para piyasalarında meydana gelen gelişmeler olarak gösterilebilir. Kripto para dünyasının bir anda çok büyük bir büyüme göstermesi ve bu büyüme sonucunda hükümetlerin ekonomik yapılarında gözle görülür bir istikrar sorunu yaşanmaya başlaması, hükümetlerin kripto para piyasaları konusunda bazı regülasyonları gündeme getirmesine sebep olmuştur. Tüm dünyada kripto para piyasaları ile ilgili pek çok regülasyon uygulanırken, yakın zamanda Türkiye’de de kripto para piyasaları üzerinde pek çok regülasyon uygulanmış, böylelikle söz konusu piyasaların mevcut ekonomik düzene olumsuz şekilde etki etmesinin önüne geçilmiştir. Aslında bir anlamda, her ne kadar ekonomik hemen hemen tüm alanlarında kullanılıyor olsa da, regülasyon kavramının kripto para dünyasında yaşanan bu gelişmeler ile hayatımıza girdiği söylenebilir.
Regülasyon Tuzağı Teorisi
Ekonomi dünyası içerisinde yer alan pek çok ekonomist, yatırımcı ve girişimci için regülasyonlar büyük önem taşır ve piyasalar üzerinde uygulanması kesinlikle gereklidir. Fakat dünya üzerinde aslında regülasyonlara ihtiyaç olmadığını, regülasyon uygulamalarının piyasalara faydadan çok zarar vereceğini düşünen ekonomistler de bulunmaktadır. Söz konusu ekonomistlerin regülasyonlara karşı olan eleştirileri ve düşünceleri de, regülasyon tuzağı teorisi ile ortaya konmaktadır. Regülasyon tuzağı teorisi, ilk olarak Chicago Üniversitesi’nde hukuk ve ekonomi alanlarında profesör olan Richard Posner tarafından ortaya atılmış olan bir kavramdır.
Richard Posner tarafından ortaya atılmış olan bu regülasyon tuzağı teorisine göre, aslında regülasyonların kamu çıkarlarını ya da tüketici haklarını korumak gibi bir misyonu bulunmaktadır. Posner’a göre uygulanan regülasyonlar yalnızca belirli bir grubun ya da belirli bir çıkar grubunun menfaatlerini korumak ve onlara fayda sağlamak için uygulanmaktadır. Bu yüzden de kamu yararına olmayan regülasyonların ortadan kaldırılması gerektiği savunulmaktadır. Bugün piyasada regülasyonları destekleyen ekonomistler ile regülasyon tuzağı teorisini destekleyen ekonomistler mukayese edildiğinde, regülasyon tuzağı teorisini destekleyen ekonomistlerin sayısının oldukça az olduğu söylenebilir.
Regülasyonlar Ne Şekilde Uygulanır?
Devletler tarafından piyasalar üzerinde uygulanan iki tür regülasyondan söz edilmektedir: Ekonomik regülasyonlar ve sosyal regülasyonlar. Ekonomik regülasyonlar genellikle piyasaları düzenlemek ve istikrarı sağlamak adına gerçekleştirilir. Ekonomik regülasyonlar ile hem esenyurt escort piyasaların mevcut durumu denetim altında tutulurken, hem de asgari ücretin belirlenmesi ya da piyasalardaki fiyatların belirlenmesi gibi uygulamalar gerçekleştirilir. Sosyal regülasyonlar ise tamamen kamu hakları ile ilgilidir. Sosyal regülasyonlar ile yatırımcıların, tüketicilerin ve çalışanların hakları da korunmuş olur.
Ekonomik regülasyonlar, yapısal ve davranışsal olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Yapısal regülasyonlar ile piyasaların yapısı düzenlenirken, haksız rekabet fatih escort koşulları ya da tekelleşme gibi durumların önüne geçilmektedir. Davranışsal ekonomik regülasyonlar ise, kişilerin piyasa içerisindeki davranışlarını düzenlemeye yöneliktir. Örneğin sinema ya da reklam filmlerinde yapılan düzenlemeler, davranışsal ekonomik regülasyonlara örnek olarak gösterilebilir.
Sonuç olarak bugün tüm dünyada, tüm devletler tarafından hem piyasalar üzerinde, hem de bireyler üzerinde çok çeşitli regülasyonlar uygulanmaktadır. Ekonomi ve finans dünyası içerisinde bulunan pek çok ekonomist ya da tüketici tarafından regülasyon uygulamaları desteklenmekte, söz konusu uygulamalar ile hem piyasaların istikrarının ve mevcut dengesinin, hem de kurtköy escort tüketicilerin haklarının korunduğu düşünülmektedir. Bu sebeple regülasyonlara tabi olan çok büyük bir kite tarafından regülasyonlar desteklenmektedir. Günümüzde gerek piyasalarda meydana gelen değişim ve yeni gelişmelere bağlı olarak, gerekse de ortaya yeni çıkan kripto para gibi yeni finansal değerlere bağlı olarak yeni regülasyonlar oluşturulmakta ve piyasanın mevcut dengesi ile kamunun çıkarları korunmaya devam etmektedir. Bugün regülasyonlar tüm dünyada bir koruma ve denetleme mekanizması olarak çalışmaya devam ediyor.
Bir önceki yazımız olan Finansal Kaldıraç Oranı Nedir? başlıklı makalemizi de okumanızı öneririz.
