Ekonominin temel göstergeleri arasında olan “işsizlik oranı” birçok haberde karşımıza çıkıyor. İşsizliğin ise birçok çeşidi bulunuyor ve herbirinin ayrı bir tanımı var. Bu türler işsizliğin neden oluştuğuna dair ayrıştırılmıştır. İşsizliğin türleri sayfamızın devamında detaylarıyla yer alıyor, ancak öncesinde işsizlik nedir ve etkileri nasıl olabilmektedir sorularının yanıtlarına hızlıca bakalım.
Bir kişinin işsiz olarak tanımlanabilmesi için ilk ve temel unsur herhangi bir işte çalışmaması veya kaydının olmamasıdır. Bununla birlikte kişinin an itibariyle çalışmaya hazır olması ve aktif olarak iş arayışında bulunması da gerekir. Bu kişiler işsiz olarak adlandırılır.
İşsizlik uzun ya da kısa vadeli olduğunda süreye göre ele alınır. Etkene göre ele alındığında ise kişinin işsiz kalmasının sebebine göre gruplama yapılır. İşsizliğin artmasının genellikle ilk sebebi iş alanlarının azalması ve istihdam problemleridir.
Genel çerçeveden bakıldığında istemli ve istem dışı olarak iki ana işsizlik grubunu bulunur.
İstemli İşsizlik Nedir?
İstemli işsizlik; bireyin çalışma ortamı bulunmasına rağmen, kendi özgür tercihiyle çalışmak istememesidir.
Bu durum istemli bir şekilde ortaya çıkan işsizlik halidir. Bir diğer adı iradi işsizlik olarak karşınıza çıkabilir. Bireyin istemesi halinde hemen iş bulabilme potansiyeli vardır. Herhangi bir çalışma saati, maaş durumu veya iş engeli bu durumda ele alınmaz.
İstem Dışı İşsizlik Nedir?
İstem dışı işsizlik; bireyin çeşitli nedenlerden ötürü var olan işlere uygun bulunmamasından dolayı, yani dış faktör kaynaklı işsizlik halidir.
Ülke ekonomisine bağlı koşullar bu işsizlik türünde ortaya çıkarken kişilerin kendi çabasıyla iş bulabilme ihtimali düşüktür. Kendi isteklerinden ötürü değil, şartların o şekilde oluşmasından dolayı bir işsizlik söz konusudur. Geçerli ücret ve var olabilecek çalışma şartlarının oluşması durumunda kişinin çalışma isteği hep vardır. Buna yönelik olarak toplamda altı işsizlik türü mevcuttur. Hepsi temelde iş olması halinde çalışan bulunabilir kavramı içerisindedir. Bundan dolayı çoğunlukla gelişmekte olan ülkelerde bu istem dışı işsizlik türleri daha fazla görülür.
Geçici İşsizlik
Friksiyonel olarak da tanımlanan geçici işsizlik bir süreliğine kişinin iş bulamama halidir. Bu durum yer değişikliğinden kaynaklı olabileceği gibi iş değiştirme durumları da yaşanır. Sonrasında farklı bir iş bulma durumu olduğundan bu süreç geçici olarak adlandırılır.
Dönemsel İşsizlik
İşsizlik durumlarının ani artışlara sahip olması doğrudan ekonomik parametreler ile ilgilidir. Olası çeşitli olayların etkileriyle piyasa ekonomilerinde dalgalanmalar ciddi boyutlara ulaşabilir. Siyasi veya askeri durumların haricinde toplumsal olaylarda bunları tetikleyebilir. Ekonomik açıdan oluşabilecek yaptırımlar veya mali sorunlar beraberinde bunalımları getirir. Duraklama dönemlerine girilmesiyle beraber dönemsel işsizlik ortaya çıkar.
Bir anda fabrikaların ve önemli üretim-tüketim sağlayan işletmelerin olumsuz etkilenmeleriyle işsizlik açığa çıkar. Konjonktürel bir durum olan bu işsizlik türü olayların geçmesinden sonra toparlanma eğilimi gösterir.
Yapısal İşsizlik
İşsizlik, ekonomi dışı nedenlerden ortaya çıkabilir. Aynı zamanda ekonominin iyi yönetilmemesi de yapısal işsizlik problemlerini ortaya çıkarmaktadır.
Bir anda faiz oranlarının artışı, döviz kurlarında yaşanan aşırı dalgalanma hali şirketlerin iş yapabilmesini zorlaştırır. Yurt dışı merkezli borçlara sahip firmaların bu süreçleri atlatabilmesi çok daha zordur. Bu tarz yapısal kaynaklardan dolayı şirketlerin etkilenmesi ve işçilerin işsiz kalması, yapısal işsizliğe sebep olur.
Genel anlamda az gelişmiş veya gelişmekte olan ülkelerde sıklıkla görülen bu işsizlik türü büyük bir fakirleşmeye neden olur. Paranın değerini kaybetmesi, üretimin döngüsel hızını kaybetmesi sonuçlarındandır. Ayrıca arz talep dengesindeki problemlerde uzunca bir süre işsizlik yaşanmasına etki edebilir.
Teknolojik İşsizlik
Her sektörü doğrudan ya da dolayı etkileyen teknolojik gelişmeler hız kesmeden devam ediyor. Makineleşme hızlanırken hemen her üretim fabrikasında birçok işi bu cihazlar bireylerden devralıyor.
Elektronik cihazların devreye girmesi ve teknolojiden yararlanılması işsizliği artıran unsurlardandır. Yüzlerce insan gücüyle yapılan işleri tek bir cihazın yapması maliyetleri azaltırken iş gücü açısından sorunlar ortaya çıkarır. İşçilerin yerlerini teknolojik ürünlere kaybetmesiyle açıklanan teknolojik işsizlik her geçen gün çok daha kişiyi etkilemeyi sürdürecektir.
Doğal İşsizlik
Doğal işsizlik, yapısal işsizlikle beraber teknolojik durum kaynaklı işsizliğin etkisiyle de ortaya çıkar. Bu işsizlik türü doğrudan iş arayanla ilgili olup çözümü daha kolay işsizlik sınıfıdır. Burada eksik olan husus iş arayanların sahip oldukları bilgi eksikliğidir.
Kalitenin yükseltilmesiyle bu işsizlik problemleri kaldırılabileceği gibi buna yönelik çalışmalar yapılmaktadır. Piyasayla ilgili bilgilendirmeye yönelik kazanımların oluşturulması, çeşitli eğitimlerin organize edilmesi yetersizlik nedeniyle oluşacak işsizlik hallerini en aza indirecektir.
Mevsimsel İşsizlik
Hem sosyal hem de doğal etkilerle oluşan iş bulma durumları mevsimsel özelliğe sahiptir. Belli bir dönemi kapsayan iş bulma durumları sonuç olarak bitmesiyle beraber işsizliği oluşturacaktır. Yalnızca yıl içerisinde bir dönemin çalışarak geçilmesi de mevsimsel işsizlik getirir. Çalışma imkanlarını belirleyen temel unsur mevsim koşullarıdır. Mevsim uygun olması durumuyla çok daha fazla kişinin iş bulması söz konusudur. Bundan ötürü mevsimsel işsizlik yılın dört çeyrek olarak bölünmesiyle artış veya azalış gösterir.
Yaz aylarında sahil kentlerinde çalışma olanaklarının fazla olması mevsimsel bir durumdur. Kış aylarında doğal olarak mevsimsel bir işsizlik oluşacaktır. Yine Karadeniz Bölgesi özelinde de çay toplama dönemleri bulunur. Ordu ve Giresun için fındık toplama zamanlarında da birçok şehirden insanlar iş bulma şansı yakalar. Bu toplama tarihlerinin bitmesiyle beraber mevsimsel işsizlik ortaya çıkarken kazanç durumları da kısa sürelidir. Otel çalışanlarının da bu durumdan etkilendiğini söylemek mümkün.
Gizli İşsizlik
Gizli işsizlik, bireylerin bir işte her ne kadar çalışır görünse de verimliliğin düşük olması durumudur. Çok daha yüksek bir verim alınacak iş durumundan yeterlilik sağlanmaması gizli işsizlik olarak açıklanır.
Bu durumu şirket yönetimi tespit ederek kısa sürede çözebilir.
Bir önceki yazımız olan Cari Oran Nedir? başlıklı makalemizi de okumanızı öneririz.
